De Vlaamse Ardennen zijn een heuvelachtige streek in het zuiden van de Belgische provincie Oost-Vlaanderen variërend in hoogte tussen 5 en 151 meter. De streek is niet duidelijk omlijnd, maar meestal bedoelt men hiermee het arrondissement Oudenaarde en de steden Zottegem en Geraardsbergen, Oudenaarde en Ronse. De streek is een officieel erkend Regionaal Landschap en vormt een bekende toeristische regio (waar ook nog Herzele, Sint-Lievens-Houtem, Oosterzele en Gavere toe worden gerekend). De heuvelrij loopt over de taalgrens over in de Henegouwse streek Pays des Collines, die geografisch een geheel vormt met de Vlaamse Ardennen.
De streek heeft niets te maken met de Ardennen in Wallonië, maar is slechts zo genoemd vanwege haar heuvelachtige karakter. Toen Pol de Mont samen met zijn vriend Omer Wattez op de Geuzentoren in het Muziekbos in Ronse voor de eerste maal over het heuvelachtige landschap keek [1] riep hij verwonderd: "Maar dat zijn hier de Vlaamse Ardennen". Pol de Mont is dus de uitvinder van de naam 'Vlaamse Ardennen'.[2] maar het was wel Omer Wattez die de benaming op de toeristische kaart zette. Hij schreef in 1889 in Een hoekje van Zuid-Vlaanderen: Oudenaarde, Ronse en omstreken (Uitgeverij Willemsfonds): O, mijn schoon land, met uw wijde horizonten; land van heuvels en dalen, waar ge tien, twaalf dorpen in één dag te voet kunt bezoeken, van het ene naar het andere gaan langs veldwegeltjes die klimmen en dalen; waar ge vanop een hoogte wel twintig dorpen ziet liggen, met hun kerktorens en huizen en hofsteden en boomgaarden. O, mijn schoon land met uw wijde en brede vergezichten, ... machtig veel groen, bossen, lange bomenrijen die men op de hoogten van verre ziet staan ... In 1914 publiceerde Wattez De Vlaamsche Ardennen. Wandelingen en uitstapjes in het land van Oudenaarde en Ronse (Uitgeverij Vanderpoorten).
De zuidelijke grens van de Vlaamse Ardennen wordt gevormd door een heuvelrij tussen de Kluisberg in het westen en de Pottelberg in het oosten met een lengte van meer dan vijftien kilometer. De Kluisberg, Hotondberg, Muziekberg en Oudenberg zijn gekend als getuigenheuvels. De heuvelrug is bedekt met verschillende bossen en vormt een natuurlijke grens tussen noord en zuid. Van west naar oost volgen volgende top(jes) elkaar op: Kluisberg, Knokteberg, Hotond, Kruisberg, Muziekberg (met Kanarieberg, Statieberg en Fortuinberg), Hoppeberg, Pottelberg. Na de Pottelberg wordt de heuvelkam minder uitgesproken bij de Parikeberg en bij Geraardsbergen is deze volledig geërodeerd door de Dender, waardoor de Oudenberg, Bosberg en Congoberg enigszins geïsoleerd liggen aan de oostzijde van de Dender. Doordat de grens tussen Vlaanderen en Wallonië op verschillende plaatsen op deze heuvelrug loopt, valt de natuurlijke grens van de Vlaamse Ardennen voor een deel in de provincie Henegouwen. Zo ligt de Pottelberg niet in Vlaanderen, maar kan hij als onderdeel van de heuvelrij wel gezien worden als een deel van het natuurlijk geheel van de Vlaamse Ardennen en het Pays des Collines.
De N36 steekt de zuidelijke heuvelrij over tussen de Knokteberg en de Hotond. De N60, die Gent met Ronse verbindt, doet dit bij de Kruisberg en de N48 bij de Hoppeberg.
Tussen Brakel en Oudenaarde loopt een gelijkaardig maar korter interfluvium. De hoogste punten zijn van west naar oost de Kerselareberg (86 m), Varent (102 m) en Berg ten Stene (106 m). Dit interfluvium vormt eerder een afgerond plateau zonder uitgesproken heuveltoppen zoals voor de zuidelijke heuvelrij het geval is. Over het plateau loopt de N8 tussen Brakel en Oudenaarde. Het plateau wordt aan de noord- en vooral de zuidzijde begrensd wordt door steile hellingen. Aan de zuidzijde liggen verschillende hellingen met specifieke namen: Edelareberg, Achterberg, Ladeuze, Eikenberg, Kapelleberg, Boigneberg, Varent, Berg ten Stene en Steenberg. Deze hellingen verbinden de Maarkebeekvallei met de N8 bovenaan. Aan de noordzijde zijn de hellingen minder steil. Tot de steilste hellingen aan deze zijde behoren de Volkegemberg, Wolvenberg en Kattenberg.
Beide heuvelruggen worden verbonden door een langere heuvelrug die zich in noord-zuidrichting uitstrekt over meer dan achttien kilometer. Deze rug start in het hart van het Henegouwse Pays des Collines nabij La Croisette (Ellignies-lez-Frasnes) (134 m) en loopt via de Hoppeberg tot de Pottenberg en Vissegem. Tussen de Hoppeberg en de N8 liggen enkele steile hellingen die vanuit de Maarkebeekvallei omhoog klimmen (Steenbeekberg, Het Foreest en Ganzenberg). Aan het noordelijke einde sluit deze heuvelrug aan op de heuvelrug Berg ten Stene - Varent - Kerselareberg. In noordoostelijke richting loopt een zijtak van deze heuvelrug nog verder via de Valkenberg en Berendries tot Sint-Maria-Oudenhove. Verder naar Zottegem in het noorden en Wijnhuize en Sint-Lievens-Esse in het oosten toe wordt de heuvelrug minder hoog en steil, hoewel nog met hellingen als Grotenberge, De Vlamme, Langendries, Kortendries, Klemhoutstraat, Kloosterbosstraat, Elverenberg-Vossenhol, Pijpketel en Eikenmolen.